ในการปลูกป่าภาคราษฎร หากจะให้สมบูรณ์แบบ ควรจะให้ได้ประโยชน์ในทุกๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นการอนุรักษ์พันธุ์ไม้ การใช้สอยไม้ รวมถึงการจำหน่ายหากมีมากพอ เนื้อไม้ที่มีคุณภาพ นอกจากจะต้องคัดเลือกแม่ไม้ที่ดี และปลูกด้วยต้นกล้าที่สมบูรณ์ “การจัดการต้นไม้ถือว่ามีความสำคัญอย่างยิ่ง” การลิดกิ่งก็เป็นส่วนหนึ่ง นอกจากจะได้ไม้ที่คุณภาพดีแล้ว ยังทำให้สามารถปลูกพืชต่างระดับแซมได้อีกด้วย ซึ่งเป็นการใช้พื้นที่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด

เรามาเรียนรู้ “การลิดกิ่งที่ถูกวิธี” กันนะ

ภาพ: การลิดกิ่ง

หลักทั่วไปในการลิดกิ่ง

1.    การลิดกิ่งเป็นการกระตุ้นให้ต้นไม้เจริญเติบโตด้านความสูงให้สมดุลกับด้านข้าง

2.   การลิดกิ่งเป็นการกระตุ้นให้ต้นไม้เกิดการลิดกิ่งเอง เมื่อเราไม่สามารถลิดได้แล้ว

3.   เราจะลิดไปเรื่อยๆ จนไม่สามารลิดได้ ทางการเรียก “สุดเอื้อม” หรือ ราวๆ ท่อนซุงท่อนแรก หรือ 5 เมตร นั่นเอง

4.   ความสูงของต้นไม้ที่จะลิดครั้งแรกอยู่ที่ 2 เมตร

5.   หากมีการแตกง่าม และ แตกกิ่งข้างขนาดลำกิ่งใหญ่เกิน 1/3 ของลำต้นหลัก ให้ลิดทันที ไม่ต้องรอให้ถึง 2 เมตร

6.   ลิดในช่วงหมดฝนและเริ่มหนาว ประมาณปลายเดือนต.ค. และไม่เกินม.ค. เพื่อไม่ให้แผลติดเชื้อราและโรคอื่นๆ ตลอดจนไม่สูญเสียความชื้นจากภาวะแล้งจนเกินไป ช่วงนั้นต้นไม้มีการพักตัวพอดี

***หากจะลิดกิ่งในช่วงหน้าฝนหรือหน้าร้อน จะต้องลิดเพื่อการป้องกันอันตรายหรือแก้ไขปัญหาการแตกง่ามและกิ่งข้างขนาดใหญ่เท่านั้น

7.   ในการลิดกิ่ง จะต้องลิดบริเวณที่เรียกว่า “คอกิ่ง” ซึ่งจุดนี้จะมีลักษณะเป็นวงแหวน ถัดเข้าไปหาลำต้นจะไม่มีตา แต่จะมีเยื่อเจริญที่จะโตมาหุ้มแผลที่ลิดได้ภายใน 1 ปี

8.   หากลิดเลยคอกิ่งออกมา จะทำให้มีการแตกยอดใหม่ จนกว่าต้นไม้จะรู้ว่า กิ่งที่แตกใหม่ไม่สามารถเจริญต่อได้ ผลก็คือ ต้นไม้เสียพลังงานโดยเปล่าประโยชน์ และที่แย่กว่านั้นคือ จะทำให้ต้นไม้เกิดโพรงในกรณีที่ติดเชื้อรา หรือเกิดปุ่มตาในกรณีที่แผลหุ้มเลยจุดคอกิ่ง

สูตรการลิดกิ่ง

1.    ความสูง 2-4 เมตร ให้ สัดส่วนระหว่างลำต้น/ทรงพุ่ม เป็น 2/3 คือ หลังลิดแล้ว ให้ส่วนจากโคนถึงกิ่งแรก ยาว 2 ส่วน และจากกิ่งแรกถึงยอดยาว 3 ส่วน

2.   ความสูง 4-5 เมตร ให้สัดส่วนระหว่างลำต้น/ทรงพุ่ม เป็น 1/1

3.   ความสูง 5 เมตร ขึ้นไปให้สัดส่วนระหว่างลำต้น/ทรงพุ่ม เป็น 3/2 (สลับกับข้อ 1)

4.   ลิดไปเรื่อยๆ จนไม่สามารถลิดได้ โดยให้ได้อย่างน้อย 5 เมตร ในช่วงต้นฤดูหนาว (พ.ย-ม.ค.) ปีละ 1 ครั้ง

วิธีการลิดกิ่ง

1.    สังเกตระหว่างกิ่งกับลำต้น จะมีเส้นรอยต่อที่เรียกว่า คอกิ่ง ซึ่งจะอยู่ถัดจากตาข้างออกมานิดหน่อย

2.   ใช้เลื่อยคมๆ ตัดตามแนวคอกิ่ง หากกิ่งใหญ่ให้ทำการตัดสองครั้ง ครั้งแรกให้รัดล่างก่อน ตัดให้ขาดให้เหลือกิ่งยาว 10-30 ซม. ครั้งที่ 2 จึงตัดตรงรอยคอกิ่งอีกครั้ง

3.   หากกิ่งมีขนาด 2.5 นิ้วขึ้นไป ให้ทาแผลด้วยปูนขาว

ข้อมูลโดย อ.นพพร นนทภา ผู้เชี่ยวชาญการปลูกป่าพื้นถิ่น